Hej, Maturzyści i Maturzystki 2024! Zastanawiacie się nad genezą swojej sytuacji? Czy myśleliście o tym, kto Was tak urządził? Kto wpadł na pomysł, żeby były matury? A jak wyglądały matury dawniej?

Specjalnie dla Was to sprawdziliśmy. Przy okazji przedstawimy krótką historię egzaminów dojrzałości. Sprawdzimy, jakie to kiedyś były egzaminy i czy Wasi rodzice, a może i dziadkowie, mieli łatwiej, trudniej, czy po prostu inaczej.

Początek matury, czyli kto to wymyślił

Słowo „matura” pochodzi z łaciny. Jak większość słów w języku polskim, więc tu zero zaskoczeń. Starożytni Rzymianie terminem maturus określali coś dojrzałego, na przykład dojrzały owoc.

Znaczenie słowa „matura”, jakie dziś znamy, wzięło się z języka niemieckiego, gdzie na egzamin dojrzałości mówiono  Maturitätsprüfung, czyli w skrócie „matura”.

Pierwsza matura odbyła się w Królestwie Prus w 1789 roku. Pojawiła się wraz z wprowadzeniem powszechnej edukacji na terenach pruskich. Kto ją wymyślił? Chętnych do przyznania się z własnej woli brak. Milczą.

Jakby jednak poszukać, w historii są co najmniej dwie postacie, dzięki którym albo z winy których, mamy maturę. To Karl von Zedlitz i Wilhelm von Humbold. Obaj w różnych okresach byli ministrami edukacji. Szczególnie von Humbold — reformator oświaty — poszedł na całość, bo to z jego decyzji matura odbywa się na zakończenie szkoły średniej (wtedy gimnazjum).

Historia matury w Polsce — flesz

Na terenach polskich pierwsza matura odbyła się w Księstwie Warszawskim w 1812 roku.

W 1932 roku wprowadzono tak zwana małą i dużą maturę. Małą maturę zdawali absolwenci czteroletniego gimnazjum (po sześciu klasach podstawówki). Po niej można było podjąć edukację zawodową, pójść do liceum pedagogicznego lub na kolejne dwa lata nauki do liceum. Po tych właśnie dwóch latach zdawało się dużą maturę, która umożliwiała studia.

Po zakończeniu II wojny światowej podział na małą i dużą maturę został zlikwidowany. Maturę zdawali absolwenci liceum (4 lata nauki po 8 latach podstawówki) lub trzyletniej szkoły średniej po szkole zawodowej.

Tak to trwało z różnymi zmianami, ale bez rewolucji, do roku 1999, gdy rozpoczęto kolejną reformę. W jej efekcie w 2005 roku dotychczasowy egzamin dojrzałości (tzw. stara matura) został zastąpiony egzaminem maturalnym (nowa matura).

Nowa matura a stara matura, czyli formuły

W 2005 roku weszła nowa matura, a z nią wiele zmian. Dzięki nowej maturze nie trzeba zdawać osobnych egzaminów na studia. Jej organizacją zajmują się komisje egzaminacyjne — centralna (CKE) i okręgowe (OKE).

Nowa matura wprowadziła podział egzaminów na podstawowe i rozszerzone. Wyniki już nie są podawane w stopniach w skali 1-6, a w procentach, a od roku 2014/2015 również w centylach.

Od 2017 roku mówimy o formułach matury, które odnoszą się do różnych podstaw programowych.

W 2024 roku formuła 2015 obowiązuje absolwentów i absolwentki następujących szkół:

• 3-letniego liceum ogólnokształcącego,
• 4-letniego technikum, branżowej szkoły II stopnia (ci, którzy ukończyli kształcenie w branżowej szkole I stopnia po gimnazjum),
• szkoły artystycznej realizującej program 3-letniego liceum ogólnokształcącego (2005-2022),
• liceum uzupełniającego albo liceum profilowanego (ci, którzy ukończyli szkołę do roku szkolnego 2013/2014 włącznie),
• ponadpodstawowej szkoły średniej (sprzed 2005 r., ci, którzy w latach 2019–2022 pierwszy raz podeszli do matury, ale nie uzyskali świadectwa dojrzałości),
• technikum uzupełniającego dla młodzieży,

oraz osoby, które:

• na podstawie egzaminów eksternistycznych mają świadectwo z 3-letniego liceum ogólnokształcącego,
• ukończyły szkołę za granicą, ale świadectwo nie uprawnia ich do studiów w Polsce, a w latach 2005–2022 po raz pierwszy podchodziły do matury.

Nowa formuła 2023 natomiast obejmuje absolwentów i absolwentki:

• 4-letniego liceum ogólnokształcącego,
• 5-letniego technikum,
• branżowej szkoły II stopnia (ci, którzy ukończyli branżową szkołę I stopnia po 8-letniej szkole podstawowej),
• 4-letniego liceum ogólnokształcącego na podstawie egzaminów eksternistycznych (ci, którzy w 2024 r. uzyskali świadectwo ukończenia),
• szkoły artystycznej realizującej program 4-letniego liceum ogólnokształcącego,
• ponadpodstawowej szkoły średniej (sprzed 2005 r.), którzy w 2023 roku pierwszy raz podeszli do matury w Formule 2023 w lub podeszli w latach 2005–2022 i wówczas zdali egzamin maturalny (lub już posiadali świadectwo dojrzałości), lub podeszli do egzaminu maturalnego w latach 2005–2018 i wtedy go nie zdali,
• ponadpodstawowej szkoły średniej sprzed 2005 r., którzy wcześniej nie podeszli do egzaminu maturalnego, bez względu na to czy posiadają świadectwo dojrzałości,
• szkoły za granicą, których świadectwo nie uprawnia do studiów w Polsce, a wcześniej nie podchodzili do egzaminu maturalnego lub podeszli pierwszy raz w 2023 roku.

Najnowszy rozdział historii matury w Polsce zacznie się pisać 7 maja 2024 roku, kiedy to o godzinie 9.00 rozpocznie się pierwszy egzamin tegorocznej sesji. Czekamy z niecierpliwością i trzymamy kciuki.