Która część egzaminu maturalnego przeraża Cię najbardziej? Dla wielu licealistów odpowiedź na to pytanie brzmi „rozprawka maturalna z polskiego”. Czy rzeczywiście jest się czego bać? Od razu zaznaczamy, że nie taki diabeł straszny, jak go malują! Wystarczy, że poznasz kilka technik i trików, aby przygotować wypracowanie, które zostanie dobrze ocenione przez egzaminatorów. Dowiedz się więcej!

Jakie są zasady?

Wypracowanie maturalne to nieodzowna część egzaminu z języka polskiego. Jest bardzo ważnym elementem, ponieważ za rozprawkę możesz zyskać aż 50 na 70 wszystkich możliwych punktów! Dlatego nie możesz jej zignorować. Wręcz przeciwnie! Powinieneś postarać się ją napisać najlepiej jak to tylko możliwe.

Warto wiedzieć, że wypracowanie na egzaminie na poziomie podstawowym:

• nie może być krótsze niż 250 słów – jeżeli liczba wyrazów będzie mniejsza, Twój tekst nadal zostanie oceniony, pod warunkiem, że spełnia wymogi formalne (o których więcej za chwilę).
• może przyjąć jedną z dwóch form: rozprawki lub interpretacji tekstu poetyckiego. Jednak to ten pierwszy typ tematu jest wybierany przez maturzystów najczęściej;
• jest tylko jednym z elementów pisemnego egzaminu – poza nim maturzyści rozwiązują też część testową, która sprawdza wiedzę z zakresu literatury oraz języka. Na całość masz 170 minut (niecałe 3 godziny) i to Ty decydujesz, jak podzielisz ten czas.  Zrób to mądrze!

Jaki może być temat rozprawki na maturze?

Zgodnie z obecnymi zasadami, rozprawka na maturze ma na celu sprawdzenie Twojej umiejętności sformułowania stanowiska wobec problemu podanego w poleceniu i jego uzasadnienie. Należy to zrobić w odniesieniu do:

• fragmentu lektury obowiązkowej, który został podany w zadaniu,
• jej całości,
• jednego, dodatkowego tekstu kultury.

Trudno jest oczywiście jednoznacznie powiedzieć, jaki temat rozprawki pojawi się na najbliższej maturze. Jednak najczęściej pojawiają się „Lalka” B. Prusa, „Dziady” A. Mickiewicza czy „Wesele” S. Wyspiańskiego. Dlatego te lektury warto mieć szczególnie „wykute na blachę”.

A co z dodatkowym tekstem kultury, do którego możesz się odnieść? Może to być inna pozycja z zakresu lektur obowiązkowych, jak i dowolne inne dzieło literackie, ale nie tylko! Za tekst kultury uznaje się również m.in. spektakle teatralne, dzieła kinematograficzne, piosenki, rzeźby czy obrazy. Ważne, aby wybrane przez Ciebie dzieło miało wysoką wartość artystyczną, a przede wszystkim dobrze nawiązywało do tematu wypracowania. 

Jak napisać dobrą rozprawkę na maturze z polskiego?

Dobra rozprawka maturalna to taka, która przede wszystkim:

• jest napisana na temat – stanowi odpowiedź na pytanie zadane w poleceniu,
• jest uporządkowana pod kątem struktury – ma wyraźnie zaznaczone wstęp, rozwinięcie oraz zakończenie,
• zawiera tezę oraz argumenty popierające ją, które bazują na wskazanej lekturze oraz jednym innym tekście,
• jest wolna od tzw. błędów kardynalnych – tzn. rażących, które „przekreślają” całą wartość merytoryczną wypracowania. Jeśli taki popełnisz, a więc np. napiszesz, że autorem „Dziadów” jest Juliusz Słowacki albo że bohaterem „Lalki” jest Andrzej Kmicic, Twoja praca może zostać zupełnie zdyskwalifikowana!

Spełnienie tych podstawowych wymogów wcale nie jest trudne, nawet jeżeli nie masz dużych umiejętności literackich. Jak to zrobić?

Krok 1 Zacznij od dokładnego przeczytania tematu rozprawki

Najczęściej jest to konkretne pytanie problemowe, do którego łatwo można postawić tezę. Przykładowe tematy, które pojawiły się w ostatnich latach, to:

• „Czym dla człowieka może być wolność?” (W nawiązaniu do „Dziadów cz. III”)
• „Jak wprowadzenie elementów fantastycznych wpływa na przesłanie utworu?” (Odniesienie do „Wesela”)
• „Tęsknota – siła niszcząca czy budująca ludzkie życie?” (Odniesienie do „Lalki”).

To pytanie przewodnie jest dla Ciebie kluczowym drogowskazem. Na nie masz odpowiedzieć w swoim wypracowaniu. W odniesieniu do niego ma wybrzmieć Twoja teza.

Krok 2 Przeczytaj tekst źródłowy pod kątem tematu rozprawki

Poszukaj w przytoczonym fragmencie elementów, które nawiązują do zadanej tematyki. Przykładowo, jeżeli tematem był wpływ motywów fantastycznych na przesłanie utworu, poszukaj ich w tekście, na którym masz bazować. Zastanów się nad ich symboliką. Możesz zaznaczyć w tekście te partie, które najlepiej nawiązują do tematu.

Pamiętaj: jeżeli tekst wydaje Ci się niezrozumiały, przeczytaj go po raz kolejny. Kiedy opadnie pierwszy stres, na pewno będzie Ci łatwiej odnaleźć sens w treści.

Krok 3 Postaw tezę nawiązującą do tematu rozprawki

To najważniejszy element, o którym musisz zadecydować, zanim jeszcze zaczniesz pisać. Kontynuując przytoczony już przykład o elementach fantastycznych w dziele literackim, Twoja teza może brzmieć np. „Elementy fantastyczne pozwalają lepiej zrozumieć przesłanie utworu, ponieważ nawiązują do dobrze znanych symboli”.

Krok 4 Pomyśl, jak możesz uzasadnić swoją tezę

Tezę musisz uzasadnić, podpierając ją przykładami z tekstów kultury. Potrzebne Ci są zasadniczo trzy takie argumenty:

• z zacytowanego fragmentu dzieła literackiego,
• z całego utworu, który jest cytowaną lekturą obowiązkową (chociaż te dwa elementy możesz połączyć w ramach jednego, bardziej rozbudowanego argumentu – tak, aby było widać, że znasz całą treść omawianej książki),
• z innego tekstu kultury.

W przypadku omawianego tematu możesz się odnieść zarówno do innych dzieł literackich – np. do „Dziadów cz. IV” A. Mickiewicza czy do „Balladyny” Słowackiego, ale także do innych tekstów kultury – ot, na przykład do ulubionej powieści fantasy, a nawet do… serialu, choćby do „Gry o tron”. Musisz to jednak zrobić tak, aby podbudować swoją tezę.

Krok 5 Zabierz się do pisania!

Punkty 1-4 z powyższej listy warto wykonać jeszcze przed rozpoczęciem pisania rozprawki maturalnej. Wykorzystaj kartki przeznaczone na notatki i sporządź krótki konspekt swojego tekstu – wypisując tam swoją tezę oraz argumenty. Tak powstanie dobry „szkielet” wypracowania, który będzie Ci łatwiej przełożyć na uporządkowaną, spójną wypowiedź.

Pamiętaj przy tym, że:

• we wstępie warto zawrzeć ogólne przemyślenia dotyczące tematu – to dobre miejsce np. na nawiązanie do filozofii. W tym fragmencie należy także zawrzeć tezę;
• rozwinięcie powinno mieć co najmniej 2-3 akapity. Każdy z nich powinien być przedstawieniem jednego argumentu popierającego tezę. Odwołuj się w nich do konkretnych przykładów z dzieł literackich czy tekstów kultury,
• zakończenie to podsumowanie Twoich rozważań, w którym warto się jeszcze raz odwołać do postawionej na wstępie tezy.

Nie zapominaj również, że ważne są:

• poprawność językowa – zwróć uwagę na ortografię i interpunkcję. Jeżeli obawiasz się błędów gramatycznych, twórz krótkie zdania – w nich trudniej o popełnienie błędu!
• styl językowy – unikaj potocznych wyrażeń oraz „kalek językowych” w stylu „moim pierwszym argumentem jest…”, „moja teza brzmi…” itp.

Jak zatem widzisz, dobry plan na rozprawkę maturalną to podstawa. Poćwicz pisanie takich wypracowań i przekonaj się, że praktyka czyni mistrza. Powodzenia!